Gedurende 7 – en op sommige plaatsen 10 – dagen is Andalucía in de ban van het geloof; de Semana Santa.
Het betreft een jaarlijks terugkerende traditie waarin het devote geëtaleerd wordt in de processies en tot een ambiance leidt waarin het lijkt op een soort van openlucht kerk. Het leven, de dood en de wederopstanding van Jezus wordt in die tijd herdacht. De Heilige Week vindt in principe plaats tussen Palmzondag en Eerste Paasdag; in sommige plaatsen vangen de vieringen een paar dagen eerder aan.
Christus aan het kruis
Pasen valt jaarlijks op een ander dag; het betreft steeds de eerste zondag ná de eerste volle maan ná het begin van de lente.
Behalve als de volle maan op een zondag valt, dan valt Pasen een week later.
Dit om te voorkomen dat Pasen samenvalt met het Joodse Pesach wat tot verwarring zou kunnen leiden.
In de processies worden door de genootschappen (Cofradías) en broederschappen (Hermandades) de beelden van “hun” Heilige Maagd María en Christus (soms aan het kruis) ter verering rondgedragen op een soort van troon. Dat gebeurt ook alleen op “hun” dag van de week; de Hermandades richten zich op één dag in die week. Ze hebben ook hun eigen route waarin ze de processie afleggen; een deel van de route is echter verplicht door alle hermandades af te leggen.
De broederschappen regelen zowel de dragers als de musici daaromheen.
Er zijn soms wel tot tweeduizend leden die in de betreffende groep in de processie meelopen.
Sommigen dragen kaarsen, anderen een bannier of een staf. De president van het broederschap draagt een gouden staf.
Er zijn ook zgn. “costaleros”, de dragers van het plateau of troon waarop het Maria- of Jezusbeeld staat.
De groep heeft een hoofd die verantwoordelijk is dat de groep het plateau veilig en sereen draagt.
Schouderbescherming
Om het zware gewicht lang te kunnen dragen gebruiken ze een soort van draagkussens, costals genaamd, zodat hun nek niet direct in contact met het hout en metaal van het plateau komt.
De Nazarenos, zij die boete doen, gekleed in lange gewaden en hoge puntmutsen (capirotes) om onherkenbaar te zijn, zijn het meest typisch op foto’s als symbool van de processies in deze week; zij lopen voorop.
Tijdens de processie door de straten stopt deze geregeld omdat er vanaf de straat of vanaf een balkon een zanger zijn emoties uit d.m.v. het zingen van een saeta.
Ook toeschouwers die niet gelovig zijn zullen niet onberoerd tijdens deze processies blijven, gezien de sfeer in de straten.
In de dorpen is het vaak de donderdag en / of vrijdag waarop de processies plaatsvinden; Witte Donderdag en Goede Vrijdag. Daar vieren ze dus vnl. de laatste drie dagen van de Semana Santa. In de grotere steden vinden vieringen de hele week plaats.
Oefenen
Eigenlijk is het een religieuze viering, maar Spanjaarden zouden geen Spanjaarden zijn als je ze die week niet met hele families in cafés zou zien: van de kleinste kleinkinderen tot de oudste grootouders, waar ze doorgaan tot in de kleine uurtjes.
Het ronddragen van de María- en Christusbeelden wordt maanden vantevoren al geoefend.
Steeds als ik begin maart in Jerez de la Frontera ben bij het Flamencofestival, staat in de straat waar ons Hostal ligt het stalen geraamte dat door de costaleros gedragen zal worden in de processies.
Ze oefenen geregeld vanaf dat moment om e.e.a. gelijktijdig op te tillen (het gewicht kan soms oplopen tot enkele duizenden kilo’s!) en in gelijke tred te lopen.
De broederschappen / Hermandades vereren ieder hun eigen beeld en hebben ook “hun” dag in de Goede Week waarop ze met hun beeld in processie de straat op gaan. Daarbij dienen ze op bepaalde momenten het “officiële” parcours te volgen. Het hoogtepunt daarbij is als ze weer terugkeren bij de kerk waar ze vertrokken.
Langs de vastgestelde routes zijn, zeker in de grote steden, lange tribunes gebouwd om toeschouwers een goed zicht te geven op de langstrekkende processies.
Deze zijn soms eigendom van families in sommige plaatsen, maar de meest andere plekken zijn al weken voorafgaande aan Semana Santa uitverkocht.
De mindere plekken kosten een paar tientjes voor een week. De zeer goede plekken méér dan € 100,- en de beste plekken (de balkons) méér dan € 500,-.
Tribunes staan klaar...
In die week komen vele miljoenen toeschouwers naar Andalucía, zowel buitenlandse toeristen als Spanjaarden uit andere delen van Spanje.
De processies vinden wel ook in bijvoorbeeld Barcelona plaats, maar de beleving en intensiteit is minder dan in Andalucía. Als toerist kun je wel nog geluk hebben als je een plaatsje kunt bemachtigen op de achterste rijen. Anderzijds is het wellicht mooier om al wandelend door de stad diverse processies “onderweg” tegen te komen.
Probeer in ieder geval ook een processie uit hun kerk te zien vertrekken. Er zijn kerken bij die erg kleine deuren hebben en ik begreep dat ze dan de beelden op hun knieën uit de kerk dragen.
Ook de terugkeer bij de kerk na afloop van de processie is mooi om mee te maken. Iedere dag gedurende die week dus, trekken dagelijks ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds een aantal hermandades in processie rond.
De processie bestaat uit een aantal nazarenos, gevolgd door de costaleros die de zware troon dragen met daarop een Christus of Maríabeeld en wordt afgesloten met een groep muzikanten.
De route gaat van hun eigen kerk (sede de hemandad) naar de lokale kathedraal en terug naar hun kerk.
Ze dragen hun beeld mee en het hele samenstel van omstandigheden, muziek, reuk, kleuren, zang, etc. zorgt dus meestal ook bij niet gelovigen voor kippenvel.
Gezien het tijdstip van het jaar komt het vrijwel jaarlijks voor dat het een keer een dag regent. Dan lopen er géén processies! De vaak eeuwenoude kostbare beelden kunnen niet tegen de regen en worden er daarom ook niet aan blootgesteld. De mensen zijn daarom opeen regendag extra bedroefd.
De processie wordt ook dagelijks in de krant verslagen; in wel 20 pagina’s, iedere dag weer, met veel foto’s.
Hoewel dus niet iedere Andalusier gelovig is toont hij in het algemeen wel zijn diep respect voor hetgeen er zich voor zijn ogen voltrekt.
Als bijv. een processie langstrekt die in volledige stilte loopt, zal hij/zij blijven staan en zwijgend het tafereel aan zich zien voorbijtrekken.
Zo zijn de meest indrukwekkende processies in de nacht van Witte Donderdag naar Goede Vrijdag: daarin zit “El Silencio”, de processie die dus in volstrekte stilte zijn weg aflegt.
Op de eerste dag, Domingo de Ramos, geven de peetouders palmbladeren aan hun peetkinderen.
In sommige streken wordt de aanvang van de Semana Santa gevierd op de vrijdag vóór Domingo de Ramos; de vrijdag van de smart oftewel de Viernes de Dolores.
Dat betekent dat er daar 10 dagen gevierd wordt, nl: 1. Viernes de Dolores
2. Sábado de Pasión 3. Domingo de Ramos (Palmzondag, intocht van Jezus in Jeruzalem) 4. Lunes Santo (Jezus verdrijft de kooplieden uit de tempel) 5. Martes Santo (Jezus kondigt het verraad aan) 6. Miércoles Santo (het verraad door Judas) 7. Jueves Santo (Witte Donderdag / laatste avondmaal en zijn arrestatie) 8. Viernes Santo (Goede Vrijdag / kroning met de doornenkroon, de kruisiging) 9. Sábado Santo (Hij wordt in het graf gelegd, de Paaswake)
10. Domingo de Resurrección (wederopstanding).
In Andalucía kennen ze géén “tweede paasdag” zoals in Nederland.
In Nederland is deze tweede paasdag alleen maar in het verleden in het leven geroepen om mensen de mogelijkheid te geven om de dag nadat het grote familiefeest geweest was rustig de weg terug naar huis (wellicht een andere stad) af te leggen, iets dat op de Eerste Paasdag niet meer zou lukken als je iets verder weg woonde.
Beeldengroep Semana Santa in Jerez de la Frontera
Semana Santa vindt de komende jaren op de volgende data plaats:
2015:
29
maart
tot en met
5
april
2016:
20
maart
tot en met
27
maart
2017:
9
april
tot en met
16
april
2018:
25
maart
tot en met
1
april
2019:
14
april
tot en met
21
april
2020:
5
april
tot en met
12
april
2021:
28
maart
tot en met
4
april
2022:
10
april
tot en met
17
april
2023:
2
april
tot en met
9
april
2024:
24
maart
tot en met
21
maart
2025:
13
april
tot en met
20
april
2026:
29
maart
tot en met
5
april
2027:
21
maart
tot en met
28
maart
2028:
9
april
tot en met
16
april
2029:
25
maart
tot en met
1
april
2030:
6
april
tot en met
13
april
Hieronder volgt een overzicht van de broederschappen per provinciehoofdstad van Andalucía: