"El Quejío"
|
 |
Mijn hele leven heb ik lessen genoten, lessen genietend gegeven en vele optredens genietend gerealiseerd. Kortom “Genieten!”. Eerste lessen in klassiek ballet van o.a. Sonja Gaskell in de Zomerdijkstraat in Amsterdam. Later bij Mady Maud, waar ik op de leerlingenuitvoering de prinses mocht dansen uit de “Vuurvogel” van Igor Stravinsky. Daarna volgden lessen in vrije expressie, Balkan Folklore met leuke demonstraties in den lande. Uiteindelijk lessen in Flamencodans, mijn grote passie. In Amsterdam bij Maria Petrelli. In Rotterdam bij Juan Antonio en later bij vele lesgevers in Spanje, o.a. Mercedes y Albano, Merche Esmeralda, Loli Flores, Maria Oliveros en Concha Calero. Toen ik in Córdoba weer eens bij haar en haar man, de gitarist Merengue, ging lessen, kwam de imposante zigeuner binnen: El Pele! Hij begon een, voor mij, totaal nieuwe Alegrías te zingen. Goeie leerschool, ondanks de zenuwen! |
| Ik liep langs theater Carré en zag daar een groot affiche: “Afscheidstournee van de Flamencodanser Vicente Escudero”. Zoals gezegd, ik wist niet wat Flamenco was, maar iets in die combinatie van letters trok mij zó aan, dat ik naar de voorstelling ging. Als danseres was ik onder de indruk van die aardse Escudero met zijn fabelachtige techniek en ritmegevoel. Maar ik was totaal overdonderd door het wonderlijke zang- en gitaarspel. Na de voorstelling wist ik één ding heel zeker: daar wil ik meer van weten! Dat klinkt in deze tijd volkomen belachelijk. Via internet krijg je alle informatie, je ziet alle artiesten en bailes en kunt alle palos beluisteren. Maar in mijn tijd was er niets, althans niet binnen mijn bereik. Maar de cante verdween niet uit mijn hoofd. |  |
Nu moet ik even met een paar grote stappen door mijn leven gaan: huwelijk met mijn helaas overleden man Mar, mijn zoon Marko en dochter Marisa. Zeer verdrietig. Marko is vijf jaar geleden gestorven. Wij woonden inmiddels in Eindhoven, waar ik de lessen van Juan Antonio kon overnemen op de balletschool van Henny Meerlo.
Hoe komt het dat die fantastische danseressen, als Josien Locher, Marta Flendrig, Yvette Groot, enz. uit mijn stal gekomen zijn? Dat is een grappig verhaaltje:
In de nieuwe wijk in Eindhoven had men gehoord, dat ik “aan dans” deed. Zou ik op mijn zolder les willen geven aan hun kindjes? Josien Locher was 4 jaar, de anderen iets ouder. Er kwamen meer leerlingen en ik ging lesgeven in een wijkgebouw. Intussen ging ik ook naar Madrid voor Flamencolessen. Ieder jaar gaf ik een leerlingenuitvoering met zelfgemaakte balletten op folklore- en klassieke muziek. Na de uitvoering vroeg ik de ouders of ik hun kinderen ook Flamencoles mocht geven. “Nou als het moet, een half uur van het anderhalf uur”. De volgende uitvoering danste mijn “topgroepje”, zoals ik de meiden noemde, de Sevillanas met perfecte palillosbegeleiding. Enfin, uiteindelijk werd het volledige lesuur aan Flamenco gewijd.
Zoals Marta Flendrig in haar column schrijft, liet ik de meisjes thuis bij mij veel verschillende palos beluisteren. “Zonder cante kan je géén Flamenco dansen”. Zodoende heb ik bijna altijd lesgegeven met zangcassettes als begeleiding van de dans.
Ik ging weer naar Mercedes y Albano in Madrid. Hij gaf techniek en begeleidde Mercedes bij haar danslessen op de gitaar. Ik ging soms naar Amor de Dios, waar ik van María Magdalena leerde om mijn borsten te placeren “como los cuernos de un toro” (zoals de horens van een stier). Heb ik véél profijt van gehad!
María Magdalena geeft castagnetteles in Amor de Dios
Ik bezocht zoveel mogelijk tablaos. Hoorde in Los Canasteros die geweldenaar Manolo Caracol, etc. Overigens, Mercedes en Albano waren echte schatjes, heel inspirerend. Sommige leerlingen, waaronder ik, mochten in het weekend mee naar hun huis in de campo.
 Enrique "el cojo" |
Inmiddels sleepte ik mijn familie iedere vakantie naar Spanje, steeds zuidelijker. Bij Sevilla stonden we op de camping “Dos Hermanos”. Met de bus ging ik naar een achterafstraatje les nemen van de beroemde danser “El Cojo”. Ondanks zijn manke been heeft hij triomfen gevierd in de theaters. Zelden zo geïnspireerd een Fandango de Huelva geleerd van die dikke man, leunend op een tafeltje! In 1974, het laatste jaar van Franco’s dictatuur, stonden we op een camping in de buurt van Málaga. Midden in de nacht: jaaaaah, Flamenco! Ik kreeg mijn gezin niet wakker en rende naar het strand. Om het vuur zat een groep aficionados. Met mijn blote voeten in het zand danste ik een Alegrías. Later hoorde ik dat een aanwezig oud mannetje, horende dat ik een Holandesa was, lispelde: “Si ella es Holandesa, yo soy Franco!” (als zij een Nederlandse is, dan ben ik Franco!). |
Maar wat veel belangrijker was, die groep aficionados van het strand werden onze vrienden. “Als je veel spontane cante zoekt, kom naar Puente Genil. Daar komt Fosforito vandaan en veel beroemde cantaores”. Zeventien lange vakanties hebben we daar in de buurt van een ruïne een paradijs gecreëerd. Door Mar dan, want zijn droom was grond, bomen, planten en natuur en mijn droom: nou ja, dat weten jullie langzamerhand wel.
In Puente Genil was een “Peña Fosforito” en ook de “Peña Frasquito”. Hij was vooral beroemd om zijn Fandangos naturales en libres. Daar kon ik iedere zaterdag tot in de vroege uurtjes naar aficionados met veel cante jondo luisteren. De heerlijke glaasjes Moriles zijn niet te tellen! Tot mijn vreugde werd ik erelid gemaakt van de “Peña Frasquito” en dat als enige vrouw én buitenlandse. Met dat carnet stond de deur open van andere peñas. In Jerez, in “Peña El Garbanzo” werd ik meteen meegenomen naar het kleedhok van El Chocolate, die daar ging optreden en had een fijn gesprek over Duende. Ondanks de vele optredens komt die betovering toch bij vlagen…
Zoals gezegd gaf ik lezingen en na een interview in de plaatselijke krant, reageerde daar Wald Verbey op. Een klassiek opgeleide gitarist, die ook heel goed de Cante kon begeleiden. Bij mijn lezing in Nijmegen, waarin we wat voorbeelden lieten horen en ik vertelde dat zonder Cante de dans “alleen maar techniek was”, stormde Miguel Salas na afloop van de lezing de kleedkamer binnen. Dus dat probleem was opgelost en hij heeft vele van onze optredens tot een flamencogebeuren gemaakt. Ik moest vooral niet vergeten, voordat er werd gezongen dat de “flas” klaarstond! “Flas” werd ons gevleugeld woord!
Een keer, toen we in Eindhoven optraden, hoorde ik in een andere ruimte een fantastische gitarist, ook vooral voor de dans: Mario Cortés! Bij zijn zus Carmen heb ik ook wel eens een cursus gevolgd.
Ter voorbereiding van mijn lezingen, verdiepte ik me o.a. in de theorie, dat de zigeuners grote invloed hadden en nog hebben op Flamenco (nu achterhaald, hoor ik soms!). Ik hoorde op de radio een historicus vertellen: “In het jaar 900 zijn de Zigeuners uit Noord India verdreven door de Groot Moghuls”. Die informatie kon ik later bevestigd krijgen. Ik had nl. geluk dat ik Mar kon vergezellen op zijn werkreis naar Bombay. Door mijn culturele interesse kreeg ik van Mar’s baas zomaar een vliegretourtje naar New Delhi (moet je nu mee aankomen met al die bezuinigingen)! Ik werd geïntroduceerd bij de beroemde Kathakleraar Birju Maharadji. Hij gaf toevallig een privéles. Na mijn hypotheseverhaal moest ik de enkelbellen van de danseres ombinden en demonstreerde ik Flamenco. Hij keek vol verbazing en riep: “Maar dat is Kathak!”.
De laatste zin van mijn lezing sloot ik af met zijn uitspraak "Of flamenco doet je niets of het treft je als een dolksteek. Beschouw dan deze verwondering als een geschenk uit de hemel".
Terug naar mijn schooltje in Eindhoven. De meiden namen ook lessen in Spanje. Toen ik een cursus volgde bij Loli Flores hoorde ik in de kleedkamer een meisje vertellen dat ze zulke mooie danseressen had gezien, die hadden gelest bij ene Esmeralda. “Nooit van gehoord!”. Toch die luisterlesjes thuis?
Zoals Marta ook al in haar column vertelde, man Mar heeft zijn broodnodige vakantie opgeofferd aan mij en de meiden. Met een gehuurde Volkswagenbus heeft hij ons via vele campings en prachtige omwegen naar ons huis in Palomar gebracht. Onderweg kregen de meisjes veel bekijks, omdat ze zonder muziek en uit hun hoofd de balletjes dansten o.a. voor de stadsmuur in Avila en op het Karel V plein in Granada. Thuis kookte Mar bijna altijd of we aten in kleine restaurantjes. Toen we het Alhambra bezochten, dat kon toen gewoon door de poort, zonder gedoe, hebben we naast het genieten van zoveel schoonheid, ook toen weer veel plezier gehad. De meiden hadden hun haremkostuumpjes meegenomen. Die had ik destijds genaaid van oude vitrage en goudband voor een Moorse dans op zang van Um Kalthum. Toen Mar en ik, niets vermoedend, achter een gids met groep de mooi betegelde hamam binnenstapten, lagen daar beeldschone haremvrouwen, sierlijk op de banken neergevleid. De Spaanse gids pakte het meteen op: “Dames en heren, hier ziet u hoe het er in de tijd van de Moren toeging”.
Veel Cante Jondo hebben ze meegemaakt en ook de kans gekregen om een paar keer op te treden. Toen de beroemde gitarist Manolo Franco optrad in Puente Genil en op het festival in Palomar heeft hij Marta begeleid bij haar mooi gedanste Tientos. Het was voor mij ook een ervaring om die beroemde gitarist zomaar in mijn huiskamer te zien repeteren met Marta. Ook een leuk voorval: Emilio, een goed vriend van ons en muy flamenco (schrijft teksten voor veel zangers), vertelde aan een kennis, eigenaar van een discotheek in Lucena, over ons dansgroepje. |
 |
Ik had Curro Vélez, bekend van Fiesta Gitana, een brief geschreven of wij gratis naar zijn voorstelling in zijn tablao El Arenal mochten komen. De meiden zaten ongeveer met hun neus op het podium. Josien heeft een periode in zijn tablao kunnen dansen.
Mar en ik gingen jaarlijks 4 à 5 maanden naar ons paradijs. Ik was telkens weer verbaasd, dat bij terugkeer bijna alle leerlingen weer present waren. Ik had mijn Flamenco-injectie nodig om les te kunnen geven.
Even een anekdote: María Penders, wél dansend, géén flamenco, volgde mijn lessen. Ze was een bijzonder snelle leerling, maar het flamencogevoel…. Ik nam haar mee naar een lezing in Maastricht en toen “viel het kwartje” en is ze ook gaan lessen in Spanje. Toen ik 60 jaar werd heb ik mijn schooltje aan haar gegeven. Ze is een geweldige danseres geworden en heeft de mooiste flamencoschool “El Candil” van Nederland. Haar man, Jeroen Melkert, bekend beeldhouwer, is haar begeleidend gitarist. Samen met Jessica hebben ze onlangs een prachtige voorstelling gegeven “Gestura” met beelden van Jeroen geïntegreerd in de dans. Als María in Frankrijk is neemt Jessica de lessen waar.
Marianne & Jessica
Mijn verblijf in Spanje heeft me zóveel gebracht: de spontaan gezongen Saetas tijdens Semana Santa. Die snijden je dwars door je ziel. Alle festivals bezoeken; Puente Genil is erg bekend in Andalucía. Maar ook in de kleinste dorpjes is het genieten. Vaak tot het ochtendgloren alléén maar luisteren naar Cante Jondo. Soms in de pauze een beroemde danseres, als destijds Manuela Carrasco of Angelita Vargas. Indrukwekkend om onder de nachtelijke sterrenhemel uit duizenden kelen tegelijk een “olé” of “harsa” te horen bij een mooie melisma of variatie.
Overigens: één van de leden van de Familia Fernández, die hadden opgetreden in Holanda, vertelde aan de aanwezigen, gierend van het lachen; “daar hebben ze één keer in de week een flamencoles! En zwoegen met die grote voeten!”.
Een nare ervaring wil ik toch vertellen over Camarón de la Isla. Hij is helaas te vroeg gestorven, men zegt door drugsgebruik. Zelf heb ik dat vaak gezien, achter de schermen. Om publiek te trekken naar de festivals zet men dikwijls Grote Namen op de affiches. Zo ook werd Camarón vermeld voor een optreden in de campo. Toen hij na de pauze nog niet verschenen was, begon het publiek te schreeuwen “we willen ons geld terug. Bedriegers!”. Toen heeft men de totaal gedrogeerde Camarón voor de microfoon gesleept. Het was een onmenselijke vertoning.
Het belangrijkste voor mijn kennis en liefde voor de cante is de kennismaking geweest met de bekende Flamencoloog Augustín Gomez. Hij had een dagelijks programma voor Radio Córdoba en vele artikelen en boeken geschreven over Flamenco. Ik kon hem vaak vergezellen op zijn lezingen op festivals en peñas. Ik heb zijn fenomenale kennis opgezogen als een spons!
Maar met dit al durf ik te beweren dat ik nog weinig weet van deze ARTE ENIGMATICO!
Ik wil mijn herinneringen eindigen met een postume ode aan Mar. Zonder zijn steun waren mijn Flamenco-ervaringen niet mogelijk geweest!
Esma Witte
~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~
De volgende column verschijnt 16 augustus 2014
en wordt geschreven door Jacco Müller (flamencogitarist)
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Mail ons via: | |
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
